ႏွစ္ေပါင္း၁၅၀အတြင္းမႏၱေလးၿမိဳ႕ကစာၾကည့္တိုက္ႀကီးမ်ား

ကုန္းေဘာင္မင္းဆက္ မင္းတုန္းမင္းတရားႀကီးဟာ ဗုဒၶသာသနာကို ခ်ီးေျမွာက္မယ့္မင္းအျဖစ္
သူ႕ကိုယ္သူယံုၾကည္စိတ္အျပည့္နဲ႔တည္ခဲ႔တဲ႔ ရတနာပံုမႏၱေလးၿမိဳ႕ႀကီးဟာ အခုဆိုရင္ ႏွစ္၁၅၀
တင္းတင္းျပည့္ခဲ႔ပါၿပီ။ ေအဒီ၁၈၅၉ခုႏွစ္က စတည္ခဲ႔တဲ႔ မႏၱေလးၿမိဳ႕ႀကီးရဲ့ ႏွစ္ေပါင္း၁၅၀အတြင္း
အေနအထားဟာ တုိးတက္လာတာေတြလည္းရွိသလို ဆုတ္ယုတ္သြားတာေတြကိုလည္း သခၤါရ
သေဘာတရားအရေတြ႕ၾကရမွာပါ။ ၿမိဳ႕ကိုတည္ခဲ႔တဲ႔ မင္းတုန္းမင္းတရားႀကီးကေတာ့ အတိတ္
တေဘာင္ထဲကနမိတ္အတိုင္း ပဥၥသဂၤါယနာကိုတင္ခဲ႔ၿပီ။ သူတည္ခဲ႔တဲ႕ၿမိဳ႕ႀကီးကလည္း သူ
အုပ္ခ်ဳပ္ခဲ႔တဲ႔ႏွစ္ေတြအတြင္းမွာေတာ့ အဲဒီေခတ္ကစံႏႈန္း ၿမိဳ႕ေတာ္အဂၤါရပ္နဲ႔အညီ အတတ္ႏိုင္
ဆံုးျပဳျပင္ႀကိဳးပမ္းခဲ့ၿပီးၿပီ။ ေနာင္လာေနာက္သားေတြလက္ထက္ ဒီကေန႔အထိမႏၱေလးၿမိဳ႕ႀကီး
ရဲ့အေနအထားမ်ားစြာေတြထဲမွာ လူတစ္ေယာက္ရဲ့စိတ္မ်က္စိ ဥာဏ္မ်က္စိ ႏွစ္ျဖာတို႔ကို ပြင့္
လင္းအျမင္က်ယ္ေစတတ္တဲ႔ စာၾကည့္တိုက္ႀကီးေတြရဲ့ အေနအထားေလးေတြကို ဒီေဆာင္းပါး
မွာ လက္လွမ္းမီသေလာက္ ေလ့လာၾကည့္ခ်င္ပါတယ္။
စာၾကည့္တိုက္ဆိုတာ
စာၾကည့္တိုက္ဆိုတာကို စာအုပ္စာတမ္းမ်ားစုေဆာင္းထားရွိရာေနရာအျဖစ္သာမက စုေဆာင္း
ထားရွိတဲ႔စာအုပ္ေတြကို စနစ္တက်စီစဥ္ထားရွိတ႔ဲေနရာအျဖစ္ေယဘုယ်ဖြင့္ဆိုေဖာ္ျပၾကပါ
တယ္။
ဒါေၾကာင့္စာၾကည့္တိုက္ေတြဟာပညာဗဟုသုတလိုလားသူရွာေဖြလိုသူတို႕အတြက္ေတာ့လူထု
တကၠသိုလ္လို႔တင္စားေခၚေဝၚၾကသလိုဘဝတကၠသိုလ္လို႔လည္း တင္စားေခၚေဝၚၾကပါတယ္။
ဒါ့အျပင္ေလာကကိုၾကည့္ျမင္ႏိုင္တဲ႔ ေလာကျပဴတင္းေပါက္ႀကီးေတြလို႕လည္း ဆိုႏိုင္ပါတယ္။
ဒီလိုအေရးပါလွတဲ႔စာၾကည့္တိုက္ႀကီးေတြရဲ့ အစဟာ ဘီစီ၂၅၀၀ေလာက္ကလို႔ ခန္႔မွန္းၾကၿပီး
ဘီစီ ၃၅၆-၃၂၃ခန္႔က အီဂ်စ္ႏိုင္ငံရွိ အီလက္ဇႁႏီၵား The Library of Alexandria
စာၾကည့္တိုက္ဟာ အႀကီးက်ယ္ဆံုးနဲ႔ အထင္ရွားဆံုးလို႕ဆိုၾကပါတယ္။ စာၾကည့္တိုက္ႀကီးေတြ
စတင္ေပၚေပါက္လာရတဲ႔ အေၾကာင္းအရင္းကလဲစိတ္ဝင္စားစရာပါ။ ခရစ္ေတာ္မေပၚမီ ဘီစီ
၃၆၀၀ေလာက္က စာေပအေရးအသားေပၚေပါက္လာအၿပီး အဲဒါေတြကိုခက္ခက္ခဲခဲမွတ္တမ္း
တင္ထားရတဲ႔အရာေတြက အခုေခတ္လို စာအုပ္အေနအထားမဟုတ္ေသးပါဘူး။
ပရိုင္းရပ္လို႔ေခၚတဲ႔က်ဴပင္တစ္မ်ိဳးကိုစာေရးဖို႔အတြက္လက္ဝင္ခက္ခဲစြာျပဳျပင္ထားရၿပီး မႈိင္းခံ
မင္တစ္မ်ိဳးကိုအသံုးျပဳ က်ဴရိုးကေလာင္နဲ႔ထြင္းၿပီးေရးထားရတဲ႔ ပပိုင္းရပ္စ္စာလိပ္ရွည္ႀကီး
ေတြ၊ တခ်ိဳ႕ေနရာမွာေတာ့ ဗယ္လန္လို႔ေခၚတဲ႔ႏြားသားေရအသံုးျပဳစာေရးနညး္ေတြ တခ်ိဳ႕
ကေတာရႊ႕ံေစးျပားေတြကိုမီးဖုတ္ေနလွန္း အေျခာက္ခံၿပီးမွ ကညစ္လိုအခၽြန္နဲ႔ထြင္းၿပီးေရးရ
တဲ႔နည္းေတြ မာေက်ာမညီညာတဲ႔ေက်ာက္သားျပင္လိုဟာမ်ိဳးကို အေခ်ာကိုင္ထြင္းေဖာက္ျပီး
ေရးသားရတဲ႔ ေက်ာက္စာလိုအရာမ်ိဳးေတြ စသျဖင့္ခက္ခဲလက္ဝင္လွတဲ႔နည္းမ်ိဳးစံုနဲ႔ေရးသား
မွတ္တမ္းတင္ထားတဲ့အရာေတြဟာရာသီဥတုဒဏ္ ရန္သူမ်ိဳးငါးပါးဒဏ္ေတြေၾကာင့္ အခ်ိန္မ
ေရြးေပ်ာက္ဆံုးပ်က္စီးသြားႏိုင္တာကို သိလာၾကပါတယ္။ ဒါေတြကိုစနစ္တက် ထိန္းသိမ္းဖုိ႔
လိုအပ္တာကို ရိပ္မိလာၾကလို႔ ဒီအမ်ိဳးအစားေတကို တစုတစည္းတည္းလံုၿခံဳရာသိုေလွာင္
သိမ္းဆည္းထားရာက ေပၚေပါက္လာရတာျဖစ္ေၾကာင္းေတြ႕ရပါတယ္။

ကမၻာေပၚမွာ ေရွးအက်ဆံုး စာၾကည့္တိုက္ႀကီးေတြဟာ ခရစ္ယာန္ဘုရားရွိခိုးေက်ာင္းႀကီး
ေတြလို႔လဲ ဆိုၾကပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ အဲဒီေရွးအခါက ဘာသာေရးေက်ာင္းႀကီးေတြမွာရွိတဲ႔
စာၾကည့္တိုက္ႀကီးေတြဟာ လူတိုင္းဝင္ၾကည့္ခြင့္ေလ့လာခြင့္မရခဲ႔ၾကပါဘူး။ ေရွးကျပဳစုစု
ေဆာင္းခဲ႔ၾကတဲ႔ စာေပအေထာက္အထားေတြကို ထိန္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္ရုံအဆင့္ေလာက
္သာျဖစ္ခဲ႔တယ္လို႔ ျမင္ပါတယ္။ လူထုစာၾကည့္တိုက္အသြင္ျဖစ္ေပၚလာတာကေတာ့စာရြက
္နဲ႔ေရးမွတ္တမ္းတင္တဲ႔စနစ္ေပၚေပါက္အၿပီး စာပံုႏွိပ္စက္ေတြ စာအုပ္အသြင္ေတြေပၚေပါက္
လာရတာလို႔ဆိုႏိုင္ပါတယ္။
စာၾကည့္တိုက္ႀကီးေတြကို ထိန္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္တဲ့နည္းပညာ၊ စာၾကည့္တိုက္တစ္ခုရဲ့
လုပ္ငန္းလည္ပတ္ပံု စတာေတြနဲ႔ပတ္သက္တဲ့ စာၾကည့္တိုက္ပညာရပ္ကိုေတာ့ ေအဒီ
၁၈၈၇ကမွ အေနာက္ႏိုင္ငံက တကၠသိုလ္ႀကီးေတြမွာစတင္သင္ၾကားပို႔ခ်ခဲ႔တာကို မွတ္
တမ္းမ်ားအရေလ့လာသိရွိရပါတယ္။ ဒီေန႔ေခတ္မွာေတာ့ အမ်ိဳးသားစာၾကည့္တိုက္
တကၠသိုလ္စာၾကည့္တိုက္ လူထုစာၾကည့္တိုက္ နဲ႔ အထူးျပဳဘာသာရပ္စာၾကည့္တိုက္ရယ္
လို႔ ေယဘုယ်ေလးမ်ိဳးခြဲေျပာလို႔ရတဲ႔ သမရိုးက်စာၾကည့္တိုက္အမ်ိဳးအစားေတြ ေပၚ
လာတာကိုေတြ႕ရပါတယ္။
ဒါ့အျပင္ ဒီေန႔ေခတ္ ႏိုင္ငံတကာအဆင့္မီစာၾကည့္တိုက္ႀကီးေတြမွာဆိုရင္ e-library
လို႕ေခၚတဲ႔ ကြန္ပ်ဴတာသံုး အီလက္ထရြန္နစ္စာၾကည့္တိုက္ေတြ၊ ဒစ္ဂ်စ္တယ္စာၾကည့္
တိုက္ေတြ ကိုယ့္လွ်ိဳ႕ဝွက္နံပါတ္နဲ႔ကိုယ္ အသံုးျပဳႏိုင္တဲ႔ အင္တာနက္ေတြကိုပါ ခ်ိတ္ဆက္
အသံုးျပဳႏိုင္ေအာင္ က်ယ္က်ယ္ျပန္႔ျပန္႕စီစဥ္ေဆာင္ရြက္ေပးလာတာကို ေတြ႕လာရပါၿပီ။
စာၾကည့္တိုက္ႀကီးေတြမွာရွိတဲ့စာအုပ္စာရင္းေတြကိုလည္း အရင္ကလို ကတ္တေလာက္
စနစ္နဲ႔ ကဒ္တင္ ျပဳစုထားျပီး ငွားလိုတဲ႔ကဒ္နံပါတ္ကိုမွတ္၊ စာအုပ္ရွာခိုင္းတဲ့ ဝန္ထမ္းကို
တဆင့္အရွာခိုင္းေနရတဲ႔စနစ္အစား ကြန္ပ်ဴတာနဲ႔အကၡရာစဥ္အလိုက္ ဘာသာရပ္အမ်ိဳးစား
အလိုက္ စာရင္းတင္လာၾကပါၿပီ။ ဒါေၾကာင့္ ဖတ္ရႈလိုသူတို႕အတြက္ အလြယ္တကူရွာေဖြ
ဖတ္ရႈႏိုင္တဲ႔စနစ္ေတြနဲ႔အစားထိုးျပဳျပင္လာၾကတာကိုလည္း ေတြ႕လာရပါျပီ။
ျမန္မာႏိုင္ငံမွာေတာ့ စာၾကည့္တိုက္ႀကီးေတြကုိ အေနာ္ရထာမင္းလက္ထက္ကတည္းက
ေပၚေပါက္ေနၿပီလို႔ဆိုရမွာပါ။ ပိဋကတ္တိုက္ႀကီးေတြဟာ ပုဂံေခတ္အစကတည္းက ေပၚ
ေပါက္ေနတာကို အဲဒီေခတ္ကေက်ာက္စာေတြရဲ့ အလွဴမွတ္တမ္းေတြမွာ အခိုင္အမာေတြ႔
ရလို႔ပါ။ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ ေခတ္အဆက္ဆက္က ပိဋကတ္တိုက္ဆိုတဲ႕ ေဝါဟာရနဲ႔အသံုးျပဳခဲ႔
ၾကတဲ႔ စာၾကည့္တိုက္ႀကီးေတြကိုလြတ္လပ္ေရးရအၿပီး ၁၉၄၈ခုႏွစ္ေနာက္ပိုင္းမွသာ
စာၾကည့္တိုက္ဆိုတဲ႔ေဝါဟာရအျဖစ္ က်ယ္က်ယ္ျပန္႕ျပန္႕ေခၚေဝၚသံုးစြဲလာခဲ႔ၾကတာကို
ေတြ႕ရပါတယ္။
ရတနာပံုေနျပည္ေတာ္မႏၱေလးေခတ္ကစာၾကည့္တိုက္ႀကီးေတြ
ဒီမွတ္တမ္းအရ "စာၾကည့္တိုက္"ဆိုတဲ႔ေဝါဟာရ ေပၚေပါက္သံုးစြဲတာဟာ ရတနာပံုမႏၱေလး
ၿမိဳ႕ႀကီးတည္တဲ႔ႏွစ္ထက္ အမ်ားႀကီး ေနာက္က်ေနတယ္ဆိုရမွာေပါ့။ ဒါေပမယ့္ မင္းတုန္း
မင္းႀကီးဟာ ၿမိဳ႕ေတာ္သစ္ႀကီးကို ကနဦးအေနနဲ႔ ၁-ေရႊၿမိဳ႕ေတာ္၂-က်ံဳး၊ ၃-ေစတီ၊ ၄-
သဂၤ ီလွ်ံေမာင္းသိမ္၊ ၅-မဟာအတုလေဝယန္ေက်ာင္း၊ ၆-သုဓမၼာဇရပ္၊ ၇-ေရႊစာပိဋကတ္
တိုက္ ခုနစ္ဌာနနဲ႔ စတင္တည္ေထာင္ခဲ႔တယ္လို႔ မွတ္တမ္းေတြမွာ အခိုင္အမာေတြ႕ရေလ
ေတာ့ၿမိဳ႕စတည္ကတည္းကစာၾကည့္တိုက္ႀကီးပါဝင္တယ္လို႔ဆိုရမွာပါ။အဲဒီပိဋကတ္တိုက္ႀကီး
ကိုအခုမေတြ႕ႏိုင္ေတာ့ေပမယ့္မႏၱေလးေတာင္ေျခ ေရႊၿမိဳ႕ေတာ္ႀကီးရဲ့ အေရွ႕ေျမာက္ေထာင့္
မွာ တည္ရွိခဲ႔ေၾကာင္းေရွ႕ေဟာင္းဓာတ္ပံုအေထာက္အထားတစ္ခုအရ ဆိုႏိုင္ျခင္းျဖစ္ပါတယ္။
ဒီပိဋကတ္တိုက္ႀကီးမွာဆိုရင္ က်မ္းဂန္ေပါင္း ၂၀၀၀ေက်ာ္ရွိခဲ႔တဲ႔အေၾကာင္း ဦးယံရဲ့ ပဋိ
ကတ္သံုးပံုစာတမ္းအရ ဆိုႏိုင္ပါတယ္။ မင္းတုန္းမင္းႀကီးရဲ့ အဲဒီပိဋကတ္တိုက္ႀကီးဟာ
စာဖတ္ရႈလိုသူတို႕အတြက္ အၿမဲတမ္းတံခါးဖြင့္ေပးထားတဲ႔ လူထုစာၾကည့္တိုက္ႀကီးတစ္ခု
ျဖစ္ခဲ႔တာေပါ့။ ဒါ့အျပင္ အဂၢမဟာေသနာပတိ ဝန္ရွင္ေတာ္ ကင္းဝန္မင္းႀကီးကလည္း
အျမင္က်ယ္သူျဖစ္ေလေတာ့ သူ႕အိမ္ေတာ္မွာကိုပဲ ကိုယ္ပိုင္စာၾကည့္တိုက္ႀကီးတစ္ခုရွိခဲ႔
ဖူးေၾကာင္း မွတ္တမး္ေတြမွာေတြ႔ရပါတယ္။
၁၈၈၆ခုႏွစ္မွာ မႏၱေလးၿမိဳ႕ႀကီးကို ေရာက္ရွိလာတဲ႔ ေဒါက္တာမတ္(Dr.J.E Marks)
ရဲ့ေရႊတေခ်ာင္းအေနာက္ကမ္းထိပ္ ၿဗိတိသွ်သံတဲဝင္းအတြင္းက သံတဲေက်ာင္းမွာလည္း
ပညာလာသင္ယူၾကတဲ႔ မင္းညီမင္းသားသူေဌးသူႂကြယ္မ်ားရဲ့ သားသမီးေတြနဲ႔ စာသင္
ၾကားေပးၾကတဲ႔ ခရစ္ယာန္သာသနာျပဳဆရာေတြ ဖတ္မွတ္ေလ့လာဖို႔အတြက္ စာၾကည့္
တိုက္ႀကီးတစ္ခုရွိခဲ႔ပါတယ္။
ဒါေတြသာမက မႏၱေလးၿမိဳ႕တခြင္က ဘုန္းေတာ္ႀကီးေက်ာင္းေတြမွာလည္း ေပစာ
ပုရပိုက္စာကအစ ပိဋကတ္ေတာ္ေတြအထိ စုေဆာင္းထားရွိၾကတဲ႔ ဘုန္းႀကီးေက်ာင္း
ပိုင္ စာၾကည့္တိုက္ႀကီးေတြလည္းရွိတာကို မွတ္တမ္းေတြမွာေတြ႕ရပါတယ္။ဒီမွတ္တမ္း
ေတြထဲက အထင္ကရတစ္ခုကေတာ့ ေတာင္ခြင္သာသနာပိုင္ဆရာေတာ္ႀကီးရဲ႕
ပိဋကတ္တိုက္ပဲျဖစ္ပါတယ္။ မႏၱေလးၿမိဳ႕ျပင္ တံခြန္တိုင္ေတာင္ခြင္ေက်ာင္းတိုက္မွာ
ရွိခဲ႔တာပါ။ ေပစာထုပ္ေပါင္း၄၀၀၀နီးပါးရွိခဲ႔တဲ႔အဖိုးတန္စာၾကည့္တိုက္ႀကီးတစ္ခုပါ။
ဒီလိုစာၾကည့္တိုက္ႀကီးေတြရွိခဲ႔လို႔လည္း အဲဒီေခတ္က ပညာတတ္အေျမာက္အျမား
ေပၚေပါက္ခဲ႔ဟန္တူပါတယ္။

၂၀ရာစုေခတ္မႏၱေလးကစာၾကည့္တိုက္ႀကီးေတြ
ၿမိဳ႕နန္းတည္ခဲ႔တဲ႔ မင္းတုန္းမင္းႀကီးဟာ ၿမိဳ႕ကိုပႏၷက္စရိုက္ကတည္းက စာၾကည့္တိုက္
အတြက္ေနရာအထူးပါၿပီးျဖစ္တယ္ဆိုတာ မျငင္းႏိုင္ပါဘူး။ဒါ့အျပင္ တျခားစာၾကည့္တိုက္
ေတြရွိခဲ႔ေၾကာင္းကိုလည္း မွတ္တမ္းေတြမွာေတြ႔ရပါျပီ။ ပေဒသရာဇ္ေခတ္ကေန ၿဗိတိသွ်
ကိုလိုနီေခတ္ေရာက္ေတ့ာလဲမႏၱေလးမွာ စာၾကည့္တိုက္ႀကီးေတြဟာ အသြင္အမ်ိဳးမ်ိဳးနဲ႔
ၿမိဳ႕ေနရာအႏွံ႕ဆက္လက္ေပၚေပါက္လာခဲ႔တာကို ေတြ႕ရျပန္ပါတယ္။ ခုႏွစ္စဥ္အလုိက္
ဆက္လက္တင္ျပသြားပါရေစ။ကိုလိုနီေခတ္ ၁၈၉၁ခုႏွစ္မွာ မႏၱေလးေတာင္ေျခက
မင္းတုန္းမင္းႀကီးရဲ့ပိဋကတ္တိုက္ေတာ္နားမွာပဲ မႏၱေလးအခလြတ္ပိဋကတ္တိုက္ေပၚေပါက္
ခဲ႔ပါတယ္။ ပါေတာ္မူၿပီးေနာက္ ၂၀ရာစုဦးပိုင္းမွာအေစာဆံုးေပၚေပါက္ခဲ႔တဲ႔ စာၾကည့္တိုက္
အျဖစ္ မွတ္တမ္းတင္ရမွာပါ။ ၁၉၁၅ခုႏွစ္မွာေတာ့ဝိုင္အမ္ဘီေအအသင္းႀကီးက ဝိုင္အမ္
ဘီေအပိဋကတ္တုိက္ကို ဝါးတန္းရပ္မွာ စတင္ဖြင့္လွစ္ႏိုင္ခဲ႔ပါတယ္. ၁၉၁၇ခုႏွစ္မေတာ့
ေတာင္ျပင္မွာ ပိဋကတ္ေက်ာက္စာအသင္းႀကီးက ႀကီးမွဴးၿပီး စာၾကည့္တိုက္တစ္ခုဖြင့္လွစ္
ခဲ႔ပါတယ္။၈၄လမ္းအေနာက္ဖက္ ရဟိုင္းရပ္မွာေတာ့ ၁၉၂၂ခုႏွစ္မွာ မဟာေအာင္ေျမစာ
ဖတ္အသင္းဆိုၿပီး အသြင္သစ္စာၾကည့္တိုက္တစ္မ်ိဳး စတင္ေပၚေပါက္လာပါတယ္။ ဒီေန႔
ေခတ္အခမဲ႔ လမ္းေဘးစာဖတ္အသင္းေလးေတြရဲ႕ေရွ႕ေျပးလို႕ဆိုရမွာေပါ့။ သကၤန္းတန္း
ရပ္မွာရွိတဲ႔ အက်ဥ္းေထာင္မွာေတာ့ အက်ဥ္းေထာင္စာၾကည့္တိုက္ကို ၁၉၂၆ခုႏွစ္မွာ တည္ေထာင္ဖြင့္လွစ္ခြင့္ျပဳခဲ႔တာကိုေတြ႕ရပါတယ္။ ဒီေနာက္မွာေတာ့ ၁၉၃၃တစ္ႏွစ္တည္း
မွာကိုပဲ ဗုဒၶသာသနာႏုဂၢဟေက်ာင္းသားေဟာင္းအသင္းစာၾကည့္ပိဋကတ္တိုက္၊ ဝါးတန္း
ရပ္မွာေတာ့ လူငယ္မ်ားႀကီးပြားေရးအသင္းစာၾကည့္ပိဋကတ္တိုက္၊ သာကဝန္ေက်ာင္း
တိုက္မွာလည္း ပိဋကတ္တိုက္တစ္တိုက္ အသီးသီးေပၚေပါက္လာတာကို အားရဖြယ္ေတြ႔ရွိ
ရပါတယ္။ ၁၉၃၄မွာေတာ့ ဒီဘိုးလမ္းက ဒို႔ဂုဏ္ရည္စာဖတ္အသင္း၊ အေရွ႕ျပင္နန္းေတာ္
ေရွ႕ေျမာက္ပိုင္း ဗုဒၶေဝယ်ာဝစၥစာဖတ္အသင္းနဲ႔ အေနာက္ျပင္ ဓာတ္နန္းရပ္မွာေတာ့
သမာဆႏၵစာဖတ္အသင္းစတာေတြ အၿပိဳင္းၿပိဳင္းေပၚေပါက္လာျပန္ပါတယ္။ မႏၱေလး
ေတာင္ျပင္ကလည္းအားက်မခံ ၁၉၃၅ခုႏွစ္မွာ တဒၶိတစာၾကည့္တိုက္အျဖစ္တည္ေထာင္
လိုက္တဲ႔အျပင္ ဘုရားႀကီးမင္းသားစုရပ္မွာလည္း ဒို႔ေခတ္စာဖတ္အသင္းရုံဆိုၿပီး ရပ္ကြက္
ေနလူထုအတြက္ တည္ေထာင္ဖြင့္လွစ္ခဲ႔ပါတယ္။
စာၾကည့္တိုက္ေတြအတန္အသင့္ရွိၿပီးျဖစ္တဲ႔ ဝါးတန္းရပ္မွာလည္း ဗုဒၶဘာသာစာၾကည့္
ပိဋကတ္တိုက္ ထပ္မံဖြင့္လွစ္ခဲ႔သလို ေျမာက္ျပင္ကဥပုသ္ေတာ္ရပ္မွာလည္း ဗုဒၶဘာ
သာစာၾကည့္တိုက္တစ္ခုတည္ေထာင္ႏိုင္ခဲ႔ေတာ့ ၁၉၃၅တစ္ႏွစ္တည္းမွာပဲ ၿမိဳ႕ရဲ့ ရပ္ကြက္
စံုနယ္ပယ္စံုလုနီးပါး စာၾကည့္တိုက္ေတြ စာဖတ္အသင္းေတြ အားရဖြယ္ေကာင္းေအာင္
ေပၚေပါက္လာတာကိုေတြ႕ရပါတယ္။ ၁၉၃၆မွာေတာ့အေရွ႔ျပင္မွာထပ္မံၿပီး ေရႊလက္ဝါး
စာၾကည့္တိုက္နဲ႔ ျမန္မာမူစလင္လူငယ္မ်ားရဲ့စာဖတ္အသင္း စတင္ေပၚေပါက္လာခဲ႔႔ပါ
တယ္။ ၁၉၃၇တစ္ႏွစ္တည္းမွာပဲ ဝါးတန္းရပ္မွာ ထပ္မံလို႕ သူရႆတီပညာတိုးပြားေရး
အသင္းရဲ့စာၾကည့္တိုက္၊ အေနာက္ျပင္ အာဠဝတီလမ္းက ဦးကိုေလး၏စာဖတ္အသင္း၊
ေပါက္ၿမိဳင္ေက်ာင္းတိုက္ကဦးဝိမလအထက္တန္းေက်ာင္း စာၾကည့္ပိဋကတ္တိုက္၊
အုတ္ဝန္မင္းရဲ့ ပိဋကတ္တိုက္တို႔အျပင္ မႏၱေလးေတာင္ေျခမွာလည္း ျမန္မာစာေပတိုး
ပြားေရးအဖြဲ႔စာဖတ္ခန္းနဲ႔ မႏၱေလးကေဗဒသိပၸံအဖြဲ႕ႀကီးရဲ့စာဖတ္ခန္းေတြလညး္ေပၚေပါက္
ခဲ႔ပါတယ္။
ရန္ကုန္အေရွ႕အာရွတိုက္လူငယ္မ်ားအစည္းအရုံးကလည္း စာၾကည့္တိုက္ခြဲတစ္ခုအျဖစ္
၁၉၄၂မွာ မႏၱေလးကိုလာေရာက္ဖြင့္လွစ္ႏိုင္ခဲ႔ပါတယ္။ အဲဒီႏွစ္အတြင္းမွာပဲ သာသနာ
ေရးပိဋကတ္တိုက္တစ္ခုကို ဝါးတန္းရပ္မွာထပ္မံတည္ေထာင္ခဲ႔တာကိုေတြ႕ရပါတယ္။
၁၉၄၇ဇူလိုင္၁၇ရက္ေန႔မွာေတာ့ မႏၱေလးယူနီဗာစီတီေကာလိပ္ေက်ာင္းကို စတင္ဖြင့္လွစ္
ႏိုင္ရုံသာမက ေကာလိပ္စာၾကည့္တိုက္ကိုပါ ပူးတြဲဖြင့္လွစ္ႏိုင္ခဲ႔ပါတယ္။ ဒီေန႔တည္ရွိေန
တဲ႔ ရာဇာတ္ခန္းမေနရာကို မႏၱေလးတကၠသုိလ္စာၾကည့္တိုက္ႀကီးအျဖစ္ ေရာက္ရွိလာ
တာကေတာ့ ၁၉၅၅ခုႏွစ္ကမွျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ျမန္မာစာဌာနနဲ႔အေပၚေအာက္တြဲ
ထားခဲ႔တာပါ။ ၁၉၆၈ေရာက္မွ ရာဇာတ္ခန္းမေဆာင္တစ္ခုလံုးကိုစာၾကည့္တိုက္အပိုင္
အျဖစ္ လႊဲေျပာင္းေပးအပ္ခဲ႔တာ ဒီေန႔အထိ မႏၱေလးတကၠသိုလ္ပင္မစာၾကည့္တိုက္ႀကီး
အျဖစ္ အသံုးျပဳေနဆဲပါ။ အခုေတာ့အထက္ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ အႀကီးဆံုးေသာ စာၾကည့္
တိုက္ႀကီးပါတဲ႔။
၂၁ရာစုေခတ္စာၾကည့္တိုက္ႀကီးေတြ
မႏၱေလးၿမိဳ႕ႀကီးဟာ စာေပကိုျဖန္ေဝေပးရာ အသိအျမင္ကိုျဖန္႔ေဝေပးရာစာၾကည့္တိုက္ႀကီး
ေတြနဲ႔ပတ္သက္လို႔ ေရခံေျမခံေကာင္းခဲ႔တာ အလားအလာေကာင္းခဲ႔တာကို ၂၀ရာစုတစ္ခု
လံုးကိုၿခံဳၾကည့္လိုက္တာနဲ႔ တင္ပဲ အထင္အရွားေတြ႕လာၾကရပါၿပီ။ ၂၁ရာစုေခတ္အတြင္း
မွာေတာ့ မႏၱေလးတကၠသိုလ္ႀကီးအတြင္းမွာ ပင္မစာၾကည့္တိုက္ႀကီးသာမက ဌာနတိုင္းမွာ
အထူးျပဳဘာသာရပ္ေတြအလိုက္ ဌာနစာၾကည့္တိုက္ေတြကိုပါ သီးျခားတိုးပြားဖြင့္လွစ္လာ
ၾကတာကိုလည္း ေတြ႕လာရပါၿပီ။ဒါေပမယ့္ စာၾကည့္တိုက္ကိုလည္ပတ္တဲ႕ စနစ္ေတာ္
ေတာ္မ်ားမ်ားကေတာ့ ၂၀ရာစုကအတိုင္းကဒ္စနစ္ပဲရွိေနပါေသးတယ္။ စာအုပ္အသစ္ေတြ
တိုးလာရင္ျဖစ္ေစ တျခားဌာနခြဲတစ္ခုကို ခြဲေဝပို႔လိုက္ရင္ပဲျဖစ္ေစ ကဒ္ျပားေပၚမွာ စာရင္း
တင္စာရင္းေဖ်ာက္စနစ္ေတြနဲ႔ပဲ လည္ပတ္လႈပ္ရွားေနတုန္းပါ။
အထက္ျမန္မာႏိုင္ငံရဲ့ အႀကီးဆံုးစာၾကည့္တိုက္အျဖစ္ သတ္မွတ္ထားတဲ႔ရာဇာတ္ေဆာင္က
ပင္မစာၾကည့္တိုက္ႀကီးမွာလည္း ဒီစနစ္နဲ႔ပဲလည္ပတ္ေနဆဲျဖစ္တာကို ေတြ႕ရပါတယ္။
စာဖတ္လိုသူတို႔အတြက္ အလြယ္တကူရွာေဖြေပးႏိုင္မယ့္ ကြန္ပ်ဴတာစနစ္နဲ႔ ဖတ္ရႈတဲ႔
စနစ္ကို မေတြ႕ရေသးပါဘူးဒီစာၾကည့္တိုက္ႀကီးကေနခြဲၿပီး လမ္း၈၀ ၃၃လမ္းနဲ႔၃၄လမ္း
ၾကားမွာရွိတဲ႕ယခင္ ရတနာဘူမိေကာလိပ္ပိုင္ေနရာေလးမွာ ေရွးေဟာင္းျမန္မာစာေပ
ေရးရာဌာနဆိုၿပီး စာၾကည့္တိုက္ခြဲေလးတစ္ခု ၂၀၀၁ခုႏွစ္ ဧၿပီလ၁၀ရက္ေန႔ကဖြင့္
့လွစ္ခဲ႔တာကို ေတြ႕ရပါတယ္။ ဖြင့္လွစ္ရတဲ႔ရည္ရြယ္ခ်က္က တကၠသိုလ္ေကာလိပ္အသီး
သီးက ပညာရွာသူ သုေတသနျပဳလိုသူ ေက်ာင္းသူေက်ာင္းသား ဝန္ထမ္းေတြအတြက္
သီးျခားဌာနတစ္ခုအျဖစ္ ဖြင့္တာလုိ႔ သိရပါတယ္။ ေက်ာက္စာျပခန္း၊ ေပပုရပိုက္ျပခန္း၊
စာအုပ္ျပခန္း၊ ျမန္မာမႈျပခန္း၊ e- resource centre ၊ e-learning centre
e-library ေတြနဲ႔အတူ ရည္ညႊန္းစာဖတ္ခန္းေတြပါဝင္ပါတယ္။
ဒီမွာရွိတ႔ဲ စာအုပ္ေတြ အေထာက္အထားေတြ အမ်ားစုကေတာ့ အရင္အခိုင္အမာရွိၿပီး
သား တကၠသိုလ္နဲ႔ ဌာနခြဲစာၾကည့္တိုက္ေတြကေန ေဝမွ်ယူၿပီး ခင္းက်င္းဖြင့္လွစ္ထား
တာေတြျဖစ္ပါတယ္။ ကနဦးအစက ဖြင့္လွစ္တဲ႔ေန႔တစ္ႏွစ္ျပည့္တိုင္းအဲဒီဝန္းထဲမွာပဲရွိတဲ႔
ဌာနပိုင္ခန္းမႀကီးမွာ ႏွစ္ပတ္လည္အထိမ္းအမွတ္ သုေတသနစာတမ္းဖတ္ပြဲေတြျပဳလုပ္ခဲ႔
တာကို ေတြ႔ရပါတယ္. ၂၀၀၀ျပည့္လြန္ႏွစ္ေတြမွာ ဝိဇၨာသိပၸံဘာသာရပ္ေတြအတြက္ မိန္းလို႔ေခၚၾကတဲ႔မႏၱေလးတကၠသိုလ္ႀကီးသာမကေတာ့ပါဘူး။ ၿမိဳ႕ျပင္ကေတာင္သမန္
အင္းနားမွာ ရတနာပံုတကၠသိုလ္ႀကီးကိုပါခြဲဖြင့္ႏိုင္ခဲ႔ေတာ့ ပင္မစာၾကည့္တိုက္ႀကီးေနာက္
တစ္ခုတိုးလာသလို ဌာနခြဲစာၾကည့္တိုက္ေလးေတြလည္းအေၾကာင္းအားေလ်ာ္စြာေပၚေပါက္
လာရတယ္လုိ႕ ဆိုရမွာေပါ့။ ၂၀၀၁ခုႏွစ္ထဲမွာပဲ ရန္ကုန္ၿဗိတိသွ်ေကာင္စီကဖြင့္လွစ္တဲ့
စာၾကည့္တိုက္တစ္ခုကို လမ္း၃၀ ၇၇လမ္းနဲ႔၇၈လမ္းၾကားက SY တိုက္ခန္းမွာစတင္ဖြင့္
လွစ္ႏိုင္ခဲ႔ပါတယ္။ ၂၁ရာစု မႏၱေလးၿမိဳ႕မွာ ဒီေန႔အထိထပ္မံေတြ႔ႏိုင္ေသးတဲ႔ စာၾကည့္
တိုက္ႀကီးေတြကေတာ့ ေရႊစာရံအရပ္မွာရွိတဲ႔ ယဥ္ေက်းမႈတကၠသိုလ္ႀကီးကပင္မစာၾကည့္
တိုက္၊ အေရွ႕ျပင္က ပန္တ်ာေက်ာင္းဝင္းအတြင္းရွိစာၾကည့္တုိက္ လမ္း၇၀နဲ႔၇၁လမ္းၾကား
၂၈လမ္းေပၚမွာရွိတဲ့ေရွးေဟာင္းသုေတသနဌာနကစာၾကည့္တိုက္ ၇၈လမ္းနဲ႔၂၈လမ္း
ေထာင့္ျမန္မာမီးရထားအပိုင္ဝန္းထဲက ေရႊဥေဒါင္းစာၾကည့္တိုက္ ရန္ကုန္စာေပဗိမာန္က
ခြဲဖြင့္လွစ္ထားတ႔ဲ စာေပဗိမာန္စာၾကည့္တိုက္ (ယခင္ရတနာပံုေစ်းအေပၚထပ္) လမ္း၈၀
နဲ႔၂၄လမ္းေထာင့္မွာရွိတဲ႔ ယဥ္ေက်းမႈဝန္ႀကီးဌာနပိုင္ယဥ္ေက်းမႈစာၾကည့္တိုက္ ၿမိဳ႕ေတာင္
ဖက္အထြက္ အမရပူရမေရာက္မီတမၸဝတီအရပ္မွာရွိတဲ႔ ဗားကရာပိဋကတ္တိုက္ေတာ္ႀကီး၊
လမ္း၃၀အေပၚမႏၱေလးေဆးတကၠသိုလ္ကစာၾကည့္တိုက္ မႏၱေလးေတာင္ရဲ့ေျမာက္ဖက္အိုး
ဖိုနည္းပညာတကၠသိုလ္နဲ႔ေရတံခြန္ေတာင္နည္းပညာတကၠသိုလ္ကစာၾကည့္တိုက္ေတြ
ဒဟေတာက ကြန္ပ်ဴတာတကၠသိုလ္ကစာၾကည့္တိုက္စတာေတြကို အခိုင္အမာေတြ႕ႏိုင္ပါ
တယ္။ ဒီလိုအစိုးရေကာလိပ္၊ တကၠသိုလ္ေတြ ဌာနဆိုင္ရာစာၾကည့္တိုက္ေတြရဲ့သေဘာ
ကေတာ့ သက္ဆိုင္ရာေက်ာင္းသူေက်ာင္းသားဆရာဆရာမေတြနဲ႔ဝန္ထမ္းေတြအတြက္သာ
အမ်ားဆံုးျဖစ္ၿပီး သူတို႔ေတြသာအသံုးျပဳႏိုင္တဲ႔စာၾကည့္တိုက္ႀကီးေတြပါ။ဘယ္သူမဆို
ဝင္ေရာက္အသံုးျပဳငွားရမ္းလုိ႕မရပါဘူး။ ဒါေၾကာင့္ထင္ပါတယ္ ပညာရပ္ ဘာသာရပ္
ေတြနဲ႕မဆိုင္ဘဲ တျခားလစဥ္ထြက္ မဂၢဇင္းဂ်ာနယ္ေတြ ဝတၳဳေတြကိုလည္းဖတ္ရႈႏိုင္တဲ႔
အခေငြေၾကးနဲ႔ ေပးငွားရတဲ႔ စာအုပ္အငွားဆိုင္ေတြ မႏၱေလးမွာရွိလာသလို တခ်ိဳ႕
ကုသိုလ္ျဖစ္ထူေထာင္လာၾကတဲ႔ အခမဲ့စာဖတ္ဝိုင္းေလးေတြ စာဖတ္ခန္းေလးေတြစာ
ၾကည့္တိုက္ေလးေတြကိုလည္းေတြ႔လာရပါတယ္။
၂၀၀၂ခုႏွစ္မွာေတာ့ နန္းေရွ႕က ေဖာင္ေတာ္ဦးဘုန္းေတာ္ႀကီးစာသင္ၾကားေရးေက်ာင္း
ႀကီးမွာ အလွဴရွင္ Mr. Graham Millington &Mrs. Diana Millington
တို႔ကမတည္ၿပီး သုတကာမီစာၾကည့္တိုက္ႀကီး စတင္တည္ေထာင္ဖြင့္လွစ္ႏိုင္ခဲ႔ပါတယ္။
ေက်ာင္းက ဘုန္းေတာ္ႀကီးေတြ ဆရာဆရာမေတြနဲ႕ ေက်ာင္းသူေက်ာင္းသားေတြ
သာမကျပင္ပကေလ့လာလိုသူ ပညာရွင္မ်ားပါ အသင္းဝင္ကဒ္ကေလးလုပ္ထား
တာနဲ႕အသံုးျပဳလို႔ရေအာင္စီစဥ္ထားတာကို ေတြ႔ရပါတယ္။အခုဒီစာၾကည့္တိုက္ေလး
ဖြင့္တာ ခုနစ္ႏွစ္ထဲအေ၇ာက္မွာေတာ့Audio Tapes/CDs ေတြအသံုးျပဳလို႔ရရုံသာ
မက ကြန္ျပဴတာနဲ႔လည္းအသံုးျပဳလို႔ရေအာင္ အားထုတ္လာတာေတြ႕ရပါတယ္။
အသင္းဝင္ေၾကးကလည္းေစ်းသိပ္မႀကီးဘဲ အမ်ားတတ္ႏိုင္တဲ႔ေစ်းပါ။ သူ႔ထဲမွာတင္ပဲ
ထိုင္ဖတ္လို႔ရသလို အိမ္ေတြကိုလည္း ရက္အကန္႔အသတ္နဲ႔ငွားရမ္းခြင့္ရွိပါတယ္။
စာၾကည့္တိုက္ဖြင့္ခိ်န္က ေန႔စဥ္နံနက္၉နာရီမွညေန၄နာရီအထိပါ။ တနဂၤေႏြတစ္
ရက္ေတာ့ ေန႔တဝက္ပိတ္ပါတယ္။ေနာက္စာၾကည့္တိုက္တစ္ခုကေတာ့ ၃၂လမ္းနဲ႕
၃၃လမ္းၾကား ၈၃လမ္းနဲ့၈၄လမ္းၾကားက စာေရးဆရာမႀကီးလူထုေဒၚအမာကုသိုလ္
ျပဳမတည္ခဲ႔တဲ့ လူထုစာၾကည့္တုိက္ႀကီးပါ။ အေဆာက္အဦပံုစံကအစ စာၾကည့္တိုက္
ပံုစံေတြအတိုင္း စနစ္တက်တည္ေဆာက္ျပင္ဆင္ထားတာကိုေတြ႕ရပါတယ္။
၂၀၀၈ခုႏွစ္ကေတာ့ ၂၆လမ္း ၇၁လမ္းေထာင့္မွာရွိတဲ႔ အေမရိကန္စင္တာမွာလည္း
Jefferson Centre ဆိုတဲ႕ စာၾကည့္တိုက္တစ္ခုစတင္ဖြင့္လွစ္ႏိုင္ခဲ႔ပါတယ္။ ဖြင့္စျဖစ္လို႔
စာအုပ္ေတြကိုအျပင္ကိုမငွားႏိုင္ေသးတာကိုေတြ႔ရပါတယ္။
ဒီလိုပဲ ၂၆လမ္း ခ်မ္းသာႀကီးဘုရားနားက ဇာတိမာန္စာၾကည့္တိုက္၊ နန္းေရွ႕က
နယ္လံုးဆိုင္ရာစာၾကည့္တိုက္၊ ေအာင္ေတာ္မူအရပ္က လင္းေရာင္ျခည္စာၾကည့္တိုက္
စတာေတြကလည္း ကုသိုလ္ျဖစ္တည္ေထာင္ဖြင့္လွစ္ထားၾကတဲ႔လူထုစာၾကည့္တုိက္
ႀကီးေတြအျဖစ္ ေတြ႕ၾကရပါတယ္။
၂၁ရာစုမွာ အေဆာက္အဦတစ္ခုအတြင္း စာအုပ္မွတ္တမ္းေတြကို စနစ္တက်နဲ႕
ကဒ္တင္စာရင္းျပဳစုထားျပီး စာဖတ္ဖို႔ေနရာစာၾကည့္ခံုေတြ စာဖတ္ခန္းေတြပါတဲ႔
စာၾကည့္တိုက္ေတြေပၚေပါက္လာသလို လမ္းေဘးပလက္ေဖာင္းလိုေနရာလြတ္ေလး
ေတြမွာလည္း အလ်ဥ္းသင့္သလို စားပြဲနဲ႔ခံုေလးေတြနဲ႔အတူ တပိုင္တႏိုင္စုေဆာင္း
ထားတဲ႔ စာအုပ္ေလးေတြ ဂ်ာနယ္ေလးေတြကိုခင္းက်င္းထားတဲ႔အခမဲ႕စာဖတ္ဝိုင္း
ေလးေတြကိုလည္း ေတြ႕လာရပါတယ္။ မႏၱေလးသားကိုစန္းယုေက်ာ္ မတည္ထား
တဲ႔ မင္းတဲအီကင္းရပ္ ၁၉လမ္းက "ဖတ္ပါ"ဆိုတဲ႔ စာဖတ္ဝိုင္းေလးက ဒီလိုပံုစံ
အသစ္ေတြအထဲကအထင္ကရတစ္ခုလို႔ဆိုရမွာပါ။
အခုေနာက္ပိုင္း လူငယ္ေလးေတြဟာ သူတို႕တတ္ႏိုင္သေလာက္ အခမဲ႕စာဖတ္ဝိုင္း
ေလးေတြ စာဖတ္ခန္းေလးေတြကိုကိုယ္ပိုင္အသိစိတ္နဲ႔ဖြဲ႕စည္းတည္ေထာင္လာၾက
တာကလည္းအလႊာမေရြးပညာရွာလို ဗဟုသုတရွာမွီးလိုတဲ႕ မႏၱေလးၿမိဳ႕သူၿမိဳ႕သား
ေတြအတြက္ ဝမ္းသာစရာတစ္ခုပါ။ အသင္းဝင္ကဒ္ေတြလုပ္တကူးတကသြားမွရမယ့္
စာၾကည့္တိုက္ႀကီးေတြရွိ္သလို ကိုယ့္အရပ္ထဲမွာပဲ သြားရင္းလာရင္းေပါ့ေပါ့ပါးပါး
ဝင္ေရာက္ဖတ္ရႈလို႕ရႏိုင္တဲ႕ ဒီလမ္းေဘးစာဖတ္ဝိုင္းေလးေတြဟာလည္း မရွိမျဖစ္
လိုအပ္ခ်က္တစ္ခုလို႔ျမင္မိပါတယ္။
နိဂံုးခ်ဳပ္
မႏၱေလးၿမိဳ႕ႀကီးရဲ့ အေနအထားမ်ားစြာေတြထဲမွာ လူတေယာက္ရဲ့ စိတ္မ်က္စိဥာဏ္မ်က္စိ
ႏွစ္ျဖာတို႕ကို ပြင့္လင္းအျမင္က်ယ္ေစတတ္တဲ႕ စာၾကည့္တိုက္ႀကီးေတြရဲ့ အေနအထား
ေလးေတြဟာ ၿမိဳ႕နန္းတည္မင္းတုန္းမင္းတရားႀကီးလက္ထက္ကတည္းက ၂၁ရာစုႏွစ္
အထိတိုးတက္လာတာေတြလည္းရွိသလိုယုတ္ေလ်ာ့သြားတာေတြကိုလည္း ေတြ႕ၾကရ
ပါတယ္။ ဒီတိုးတက္မႈနဲ႕ယုတ္ေလ်ာ့မႈႏွစ္မ်ိဳးမွာတိုးတက္မႈကပိုခဲ႕တာကိုေတြ႕ရလို႔
မႏၱေလးၿမိဳ႕သူၿမိဳ႕သားေတြအတြက္ ဝမ္းေျမာက္ဝမ္းသာျဖစ္ရသလုိ ဒီလိုတိုးတက္လာဖို႕
ကိုလည္းအလႊာစံုအရြယ္စံုက ဒီၿမိဳ႕သူၿမိဳ႕သားေတြကပဲ ႀကိဳးပမ္းခဲ႕ၾကတာျဖစ္ေနေတာ့
ကိုယ့္ၿမိဳ႕ႀကီး ႏွစ္၁၅၀ျပည့္ေမြးေန႔မဂၤလာမွာ ဂုဏ္ယူဝင့္ႂကြားစြာနဲ႔ပဲ ဂုဏ္ျပဳမွတ္တမ္း
တင္လိုက္ရျခင္းျဖစ္ပါတယ္။
ကိုးကားစာရင္းစု
wikipedia encyclopedia (online)
ႏွစ္တစ္ရာျပည့္မႏၱေလး(ေရႊကိုင္းသား)
ဒုတိယအႀကိမ္လူထုုႀကီးပြားေရးစာအုပ္တိုက္ ၂၀၀၇။
စာၾကည့္တိုက္သမိုင္း-၁၂ဇြန္၁၉၆၇(ေရႊကိုင္းသား)
ေဒါက္တာသန္းထြန္းထုတ္ေဝ။
ေရွးေခတ္ျမန္မာစာၾကည့္တိုက္မ်ား
(ဦးတင္ဦး ကမၻာ့ဗုဒၶတကၠသိုလ္စာၾကည့္တိုက္)။
စာၾကည့္တိုက္လုပ္ငန္းစာတမ္းမ်ား။
မႏၱေလးတကၠသိုလ္စာၾကည့္တိုက္
(ဥာဏ္ထြန္း)မႏၱေလးတကၠသိုလ္
ႏွစ္၅၀ျပည့္ႏွစ္လယ္မဂၢဇင္း။
မိုးဂ်ာနယ္အမွတ္၁၄ဇန္နဝါရီ၂၀၀၈။
ႏွစ္ငါးဆယ္ျပည့္မႏၱေလး
(ဆရာဝန္တင္ေမာင္ၾကည္)
ပဥၥဂံစာအုပ္တိုက္စာအုပ္၁၃ဒီဇင္ဘာ၂၀၀၈။
ျဖဴျဖဴဝင္း(ျမန္မာစာ)